नेपालमा हालसम्म ५ सय २५ प्रत्यक्ष भारतीय लगानीका उद्योग दर्ता भएका छन् । उद्योग विभागको २०६८ भदौ १२ गतेसम्मको सो तथ्याङ्कमा शतप्रतिशत भारतीय लगानी भएका कम्पनीहरू पनि छन् । भारतीय लगानीमा नेपालमा बैङ्क तथा वित्तीय संस्था, सफ्टवेयर, जलविद्युत्, पर्यटन, शिक्षा, दूरसञ्चारदेखि यातायात, कार्गो, पूर्वाधार तथा मेशिनरीसम्मका उद्योग सञ्चालनमा छन् । ती उद्योगहरूमा दशौं हजारले रोजगारी पाएका छन् । पछिल्लो ५ वर्षमा मात्रै प्रत्यक्ष भारतीय लगानीमा स्थापना भएका उद्योगहरूमा करीब १२ हजार रोजगारी सृजना भएको छ । नेपाल भित्रिने विदेशी लगानीमा भारतको हिस्सा सबैभन्दा ठूलो छ । सन् २०११ को जुलाईसम्मको तथ्याङ्क हेर्दा नेपालमा ३२ अर्ब ३९ करोड रुपैयाँ भारतले लगानी गरेको छ भने दोस्रो स्थानमा रहेको चीनको लगानी ६ अर्ब ८७ करोड रुपैयाँ मात्र छ । नेपालमा सन् २०११ जुलाईसम्म ७० मुलुकबाट ६७ अर्ब ८८ करोड रुपैयाँ लगानी भित्रिएको छ ।
भारतीय लगानीमा नेपालमा सञ्चालित डाबर नेपाल, युनिलिभर, सूर्य नेपाललगायत दर्जनौं ठूला कम्पनीको सफलताले त्यहाँका अन्य उद्योगीहरूलाई पनि यहाँ लगानीका लागि आकर्षित गरेको हो । उदाहरणका लागि सन् १९९२ मा नेपाल आएको डाबरले हाल ३९ प्रकारका उत्पादन गरी स्वदेशी तथा विदेशी बजारमा पठाएको छ भने ६ हजारलाई प्रत्यक्ष र २५ हजारलाई अप्रत्यक्ष रोजगारी दिएको छ ।
नेपाल अतिकम विकसित मुलुक भएका कारण पनि भारतीय लगानीकर्ताहरू नेपाल आउन चाहने पूर्व उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति सचिव पुरुषोत्तम ओझा बताउँछन् । ‘अतिकम विकसित मुलुकमा उत्पादित वस्तुहरूलाई यूरोप र अमेरिकामा विशेष सहुलियत दिइएको छ । साथै भारतले पनि कतिपय नेपाली उत्पादनहरूलाई भन्सार छूटलगायत सुविधा दिएको छ ।
त्यसैले पनि उनीहरू नेपाल आउन चाहन्छन्,’ उनले भने । सस्तो श्रम र कममूल्यमै कच्चापदार्थको उपलब्धताले पनि भारतीय लगानीकर्ताहरूलाई यहाँ आकर्षित गरिरहेका छन् । यही कारणले पनि नेपालमा आउने भारतीय लगानीका उद्योगहरूमा वास्तविक क्षेत्रका नै बढी छन् ।
नेपालमा भारतीय लगानीकर्ताहरूका लागि सबैभन्दा आकर्षणका क्षेत्र जलविद्युत्, सेवा तथा आतिथ्य, शिक्षा, सूचनाप्रविधि, स्वास्थ्यलगायत रहेका छन् । साउथ एशियन वाच अन ट्रेड, इकोनोमिक्स एण्ड इन्भायरोन्मेण्ट (सावती)का महासचिव डा. रत्नाकर अधिकारीका अनुसार नेपालमा रहेका भारतीय लगानीका उद्योगलाई चार प्रकारमा बाँड्न सकिन्छ । त्यसमा डाबर र सूर्य नेपालजस्ता निर्यातमुखी तथा भारतीय बजारलक्षित, एशियन पेण्ट्स र युनाइटेड स्पिरिट्स नेपालजस्ता स्थानीय बजारमुखी, नेपाल एसबीआई बैङ्क र यूटीएलजस्ता सेवाक्षेत्र र जीएमआर इन्फ्राष्ट्रक्चर र सतलुजजस्ता पूर्वाधार कम्पनीहरू रहेका छन् । पछिल्लो समय जलविद्युत्मा भारतीय लगानीकर्ताहरूको आकर्षण निकै बढेको छ । हाल ९ सय मेगावाटको अपरकर्णाली र सोही क्षमताको अरुण तेस्रोमा भारतीय लगानी आउने निश्चित भइसकेको छ ।
नेपाल भित्रिने अधिकांश लगानी भने संस्थागत नभई व्यक्तिगत हुने गरेको नेपाल–भारत उद्योग वाणिज्य सङ्घ (निक्की)का एक अधिकारी बताउँछन् । त्यसमा पनि अधिकांश व्यक्तिगत लगानी नेपालमा भएका आफन्तमार्फत आउने गरेको छ । पछिल्ला वर्षहरूमा व्यक्तिगत लगानीका उद्योगहरूको सङ्ख्या तुलनात्मक रूपमा बढ्दै गएको विभागको तथ्याङ्कले देखाउँछ । साथै, नेपालमा भएका आफन्त तथा स्थानीय व्यवसायीमार्फत पनि भारतीय लगानी आउने एक व्यवसायीले बताए । यसरी अनौपचारिक रूपमा भित्रिने लगानीको भने तथ्याङ्क भेटिँदैन ।
भारतीय उद्योगी–व्यवसायीहरूका लागि नेपाल प्रशस्त व्यावसायिक सम्भावना भएको मुलुक हो । निक्कीका ती अधिकारी भन्छन्, ‘त्यही हुनाले पनि नेपाल भित्रिने भारतीय लगानीमा सानोतिनो उतारचढाव आए पनि प्रतिकूल प्रभाव परेको छैन ।’ राजनीतिक तथा अन्य कारणले स्थानीयस्तरमा भारतीय उद्योगहरूले केही समस्या भोग्नुपरे पनि ती समस्याको समाधान हुँदै गएको उनले बताए ।
August 15, 2012 Published in Aarthik Abhiyan Daily
No comments:
Post a Comment