ग्लोबल बैङ्क, आईएमई फाइनान्सियल इन्ष्टिच्युशन लि र लर्डबुद्ध फाइनान्स कम्पनी मर्जरपछि ग्लोबल आईएमई बैङ्क भएको छ । त्यस्तै, अन्नपूर्ण विकास बैङ्क र सूर्यदर्शन फाइनान्स मर्जर भइ सुप्रिम डेभलपमेण्ट बैङ्कको नामबाट सञ्चालनमा आएको छ ।
अटोमोबाइल व्यवसायमा सुपरिचित मोरङ अटो वक्र्सले नाममा केही परिवर्तन गरी एमएडब्ल्यु इण्टरप्राइजेज बनाएको छ । निजीक्षेत्रको पहिलो दूरसञ्चार कम्पनी स्पाइस नेपालको शेयर स्वीडिस कम्पनी टेलियासोनेराले किनेपछि एनसेल भएको हो ।
राष्ट्र बैङ्कको मर्जर नीति, बहुराष्ट्रिय साझेदारको प्रवेश, नयाँ ‘इमेज’ निर्माणको चाहनालगायतका कारणले नेपाली कम्पनीहरूको रिब्राण्डिङ गर्ने क्रम बढ्दो छ । कम्पनीको नाम उपभोक्तामैत्री नभएमा वा ‘टप अन माइण्ड’ नभएमा रिब्राण्डिङ गर्ने विश्वव्यापी चलन रहेको प्रिज्मा एडभर्टाइजिङका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत रञ्जित आचार्य बताउँछन् । ‘त्यसका लागि लोगो, फण्ट तथा कर्पोरेट कलर परिवर्तन गर्नेदेखि कम्पनीको नाम नै फेर्नेसम्मका अभ्यास हुने गरेका छन्,’ राष्ट्रिय वाणिज्य बैङ्कको इमेज परिवर्तन (फेस लिफ्टिङ)देखि एनसेलको रिब्राण्डिङका योजनाकारसमेत रहेका आचार्य भन्छन्, ‘नेपालमा पनि त्यस्तो संस्कृति भित्रिसकेको छ ।’
नाम परिवर्तनको मुख्य कारण मर्जर
नेपालमा रिब्राण्डिङ गर्ने संस्कृति उतिसारो विकसित भने नभइसकेको आचार्यको भनाइ छ । पछिल्लो समय नाम परिवर्तनको मुख्य कारण कम्पनीहरूबीचको मर्जर भएको उनी बताउँछन् । खासगरी बैङ्क तथा वित्तीय संस्थामा नाम परिवर्तनको लहर नै देखिएको छ । ग्लोबल आईएमई बैङ्क त्यसको उदाहरण हो । पशुपति र उद्यम विकास बैङ्क मर्ज भई एक्सिस डेभलपमेण्ट बैङ्क, बिजनेश डेभलपमेण्ट बैङ्क र युनिभर्सल फाइनान्स मर्ज भई बिजनेश युनिभर्सल डेभलपमेण्ट बैङ्क तथा एल्पिक एभरेष्ट, बुटवल र सीएमबी फाइनान्स मर्ज भई सिनर्जी फाइनान्स बनेका छन् ।
त्यस्तै, स्तरोन्नति हुँदा पनि नाम परिवर्तन गर्ने बैङ्क तथा वित्तीय संस्था उत्तिकै छन् । हालै ग वर्गको फाइनान्स कम्पनीबाट ख वर्गको विकास बैङ्कमा स्तरोन्नति भएको अन्नपूर्ण फाइनान्सले आफ्नो नाम छाडेर कैलाश विकास बैङ्कको नामबाट व्यवसाय थालेको छ । अन्नपूर्ण विकास बैङ्कभन्दा झण्डै ११ वर्षअघि स्थापना भएको अन्नपूर्ण फाइनान्सले स्तरोन्नति हुँदा आफ्नो नाम नै छोड्नुपर्यो । त्यसैगरी २०५५ सालमा स्थापना भएको सिद्धार्थ डेभलपमेण्ट बैङ्क स्तरोन्नति भएर वाणिज्य बैङ्क हुँदा २०५९ सालमा स्थापना भएको सिद्धार्थ बैङ्कका लागि आफ्नो नाम छोड्नुपर्ने हुन्छ । इण्टरनेशनल डेभलपमेण्ट बैङ्क र इण्टरनेशनल लिजिङ एण्ड फाइनान्स कम्पनी, एभरेष्ट बैङ्क र एभरेष्ट फाइनान्स, नारायणी डेभलपमेण्ट बैङ्क र नारायणी नेशनल फाइनान्सलगायतका कम्पनीका नाम उस्तै छन् । तीमध्ये तल्लो श्रेणीका कम्पनीहरूले स्तरोन्नति हुँदा आफ्नो नाम छोड्नै पर्नेछ ।
ठूलो मात्रामा हुने शेयर किनबेचले पनि कम्पनीको नाममा प्रभाव पार्ने गरेको छ । एनसेल त्यसको सबैभन्दा बलियो उदाहरण हो । स्पाइस नेपालको शेयर स्वीडिस कम्पनी टेलियासोनेराले किनेपछि मेरो मोबाइल एनसेल बनेको हो ।
‘टेलियासोनेराले कम्पनीको स्वामित्व लिइसकेपछि कम्पनीको स्वरूपमा परिवर्तन आएको आभाष दिनका लागि पनि कम्पनीको रिब्राण्डिङ गरिएको हो,’ एनसेलको भनाइ छ । त्यसले नयाँ टीमले कम्पनीलाई नयाँ उचाइमा लैजान चाहेको अभिप्राय पनि व्यक्त गरेको थियो । त्यसैगरी नेपाल अरब बैङ्कले शेयर झिकेपछि नेपाल अरब बैङ्क नबिल बैङ्क बनेको हो ।
व्यवसाय विस्तार
कम्पनीको आकार बढ्दा तथा उत्पादन विविधिकरण हुँदै जाँदा पुरानो नामले त्यसलाई सम्बोधन नगर्न सक्छ । कतिपय कम्पनीको नाम परिवर्तनका लागि यो पनि एउटा मुख्य कारण बनेको छ । सन् १९६५ मा विराटनगरमा स्थापना भएको सम्भवत नेपालकै पहिलो अटोमोबाइल वर्कशप ‘मोरङ अटो वक्र्स’ अहिले मोटरसाइकल, कार, ट्रयाक्टर, हेभी इक्विपमेण्ट, जेनसेटलगायतको नेपालका लागि आधिकारिक विक्रेता बनिसकेको छ । त्यसका साथै कङ्क्रिट इक्विपमेण्ट, फाइनान्स आदिमा पनि कम्पनीले लगानी गरेको छ । त्यसैले पुरानो नामले व्यवसायको विविधतालाई समेट्न नसकेकै कारण कम्पनीको नाम एमएडब्ल्यू इण्टरप्राइजेज बनाइएको हो । भारतमा पनि टाटा टीले चियाबाहेकका पेय पदार्थको उत्पादन थालेपछि कम्पनीको नाम परिवर्तन गरी टाटा ग्लोबल बेभरेज बनाएको छ ।
तीन संस्थाको मर्जरपछि ग्लोबल आईएमई बनेको कम्पनीले पनि अन्तरराष्ट्रियस्तरमा चर्चित आईएमईको ब्राण्डलाई बैङ्कसँग जोड्न चाहेको कम्पनीका अध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकालको भनाइ छ । ‘आईएमई बैङ्क भन्नेहरू पनि धेरै छन् । त्यसैले स्थापित ब्राण्डलाई छोड्न नचाहेका हौं,’ उनले भने ।
सम्झन सजिलो
पछिल्लो समय छोटो र सम्झन सहज हुने नाम धेरैको रोजाइमा पर्ने गरेको छ । डीसीबीएल बैङ्बाट ग्राण्ड बैङ्क बनाउनुको पछाडि सोही दर्शनले काम गरेको बैङ्कका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुधीर खत्री बताउँछन् । ‘डीसीबीएललाई धेरैले डेभलपमेण्ट बैङ्क ठानेका थिए । हामीले कसैगरी त्यो भावनालाई हटाउनुथियो र नै नयाँ नाम राखेका हौं । नयाँ नाम ‘ग्राण्ड’ उपयुक्त मात्र होइन सम्झन सजिलो (क्याची) पनि छ,’ उनले भने । ग्राण्ड बैङ्कले नयाँ नामलाई सफलतासँग जोडेको छ । खत्री भन्छन्, ‘गत वैशाख १ गतेदेखि बैङ्कले नयाँ नाम पाएको हो । त्यसपछिका ९ महीनामा हाम्रो निक्षेप नै ९ अर्ब रुपैयाँबाट १६ अर्बमा पुगेको छ । यसले आम उपभोक्तामा बैङ्कप्रति विश्वास पनि बढेको हाम्रो अनुभव छ ।’
सम्झन सजिलो बनाउनकै लागि कतिपय कम्पनीहरूले आफ्नो नामको छोटकरीरूपलाई बढी प्रचलनमा ल्याएका छन् । एमएडब्ल्यू इण्टरप्राइजेजलाई पनि त्यसकै उदाहरण मान्न सकिन्छ । कान्तिपुर सीटी कलेजको ‘केसीसी’, केण्टुकी फ्राइड चिकेनको ‘केएफसी’, चौधरी गू्रपको ‘सीजी’, कमिटेड आन्त्ररप्रेनर्स (सीई), तोलाराम मोतिलाल दुगडको ‘टीएम दुगड’, नेपाल इण्डष्ट्रियल एण्ड कमर्शियल बैङ्कको ‘एनआईसी’, नेपाल मर्चेण्ट बैङ्किङको ‘एनएमबी’ र नेपाल क्रेडिट एण्ट कमर्श ‘एनसीसी’ बढी प्रचलित नामहरू हुन् । छोटकरी रूपबाट ब्राण्डिङ गर्दा नाम सम्झन बढी सजिलो हुने सम्बद्ध कम्पनीको भनाइ छ । त्यस्तै, नेपाल दूरसञ्चार कम्पनी लिमिटेडभन्दा नेपाल टेलिकम सम्झन धेरै सजिलो छ ।
कहिलेकाहीँ सरकार तथा नियामक निकायको निर्देशनमा पनि कम्पनीहरूले नाम परिवर्तन गर्नुपर्ने बाध्यता आइलाग्छ । राष्ट्र बैङ्कको ‘वित्तीय संस्था’ भन्ने पुच्छर राख्ने निर्णयले फाइनान्स कम्पनीहरूले आफ्नो नामको पछाडि वित्तीय संस्था राख्नुपरेको थियो भने अहिले त्यो नराखे पनि हुन्छ । त्यस्तै, शिक्षा मन्त्रालयले निजी विद्यालयहरूको अङ्ग्रेजी नाम परिवर्तन गर्न दिएको निर्देशनले पनि धेरै शैक्षिक कम्पनीको नाम परिवर्तन हुने सम्भावना छ । यसै क्रममा बसुन्धरास्थित क्लिण्टन स्कूल आफ्नो नाम परिवर्तन गरी नेपाल मोडेल स्कूल भएको छ । तर, परम्परागत नाममा ग्ल्यामर नदेखेर अङ्ग्रेजीतर्फ लाग्नेहरू पनि नभएका भने होइनन् । काठमाडौंकै महर्षि विद्यापिठ अहिले अपोलो इण्टरनेशनल स्कूल भएको छ ।
केही कम्पनीहरूले आफ्नो कार्यक्षेत्र स्पष्ट पार्नका लागि नाम परिवर्तन गर्ने गरेका छन् । त्यस्तै, खराब नियत भएका व्यवसायीहरूले कर छल्नकै लागि पनि कम्पनीको नाम परिवर्तन गर्ने गरेका छन् । खासगरी आयात निर्यात र होटल तथा ट्राभल एजेन्सीहरूमा यस्तो देखिएको न्यूरोडका एक कम्प्युटर व्यवसायी बताउँछन् ।
ऐनमा के छ ?
कम्पनीको नाम परिवर्तनका लागि नेपालमा विशिष्ट प्रक्रियाको व्यवस्था छैन । कुनै अर्को कम्पनीसँग मिल्ने तथा भ्रम सृजना गर्ने गरी नाम राख्न नपाइने कुरा भने कानूनमा उल्लेख छ । कम्पनी ऐन २०६३ को दफा ६ को उपदफा १ (क) मा ‘प्रस्तावित कम्पनीको नाम अघि दर्ता भई कायम रहेको कुनै कम्पनीको नामसँग मिल्ने भएमा वा भ्रम सृजना हुन सक्ने गरी त्यस्तो कम्पनीको नामसँग मिल्दोजुल्दो हुने भएमा’ त्यस्तो कम्पनीको दर्ता इन्कार हुन सक्ने व्यवस्था गरिएको छ । नाम परिवर्तन गर्न चाहने कम्पनीले सामान्यतया पत्रपत्रिकामा विज्ञापन गरेर नाम परिवर्तन भएको जानकारी गराउँछन् ।
त्यसपछि नयाँ नामसँग मिल्ने अन्य कम्पनी नभएमा कम्पनीले त्यही नाम पाउँछ । तर, पछिल्ला दिनमा अन्तरराष्ट्रिय कम्पनीहरूसँग पनि नाम मिल्नु त्यति राम्रो मानिँदैन । कतिपय अवस्थामा त्यसले कानूनी जटिलता सृजना गर्न पनि सक्छ । २ वर्षअघिको नेपाली गूगल बिस्कुट प्रकरणले पनि त्यसमा सावधानी बेहोर्न सचेत बनाएको छ । सो कम्पनीलाई इण्टरनेटको सबैभन्दा ठूलो अमेरिकी कम्पनी गूगलले मुद्दा हालेपछि बिस्कुटले सो नाम छोड्नु परेको थियो ।
भारतकै उदाहरण लिने हो भने पनि बम्बे स्टक एक्सचेञ्ज (बीएसई)मा सूचीकृत कम्पनीहरूमध्ये वार्षिक सरदर सय कम्पनीले आफ्नो नाम परिवर्तन गर्ने गरेको बिजनेश लाइन पत्रिकामा उल्लेख छ । बीएसईमा सूचिकृत प्रत्येक पाँचमध्ये एक कम्पनीले गएको १३ वर्षमा आफ्नो नाम परिवर्तन गरेका छन् । २०१२ मा मात्रै त्यहाँका १ सय २५ भन्दा बढी कम्पनीले नाम परिवर्तन गरेका छन् ।
अटोमोबाइल व्यवसायमा सुपरिचित मोरङ अटो वक्र्सले नाममा केही परिवर्तन गरी एमएडब्ल्यु इण्टरप्राइजेज बनाएको छ । निजीक्षेत्रको पहिलो दूरसञ्चार कम्पनी स्पाइस नेपालको शेयर स्वीडिस कम्पनी टेलियासोनेराले किनेपछि एनसेल भएको हो ।
राष्ट्र बैङ्कको मर्जर नीति, बहुराष्ट्रिय साझेदारको प्रवेश, नयाँ ‘इमेज’ निर्माणको चाहनालगायतका कारणले नेपाली कम्पनीहरूको रिब्राण्डिङ गर्ने क्रम बढ्दो छ । कम्पनीको नाम उपभोक्तामैत्री नभएमा वा ‘टप अन माइण्ड’ नभएमा रिब्राण्डिङ गर्ने विश्वव्यापी चलन रहेको प्रिज्मा एडभर्टाइजिङका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत रञ्जित आचार्य बताउँछन् । ‘त्यसका लागि लोगो, फण्ट तथा कर्पोरेट कलर परिवर्तन गर्नेदेखि कम्पनीको नाम नै फेर्नेसम्मका अभ्यास हुने गरेका छन्,’ राष्ट्रिय वाणिज्य बैङ्कको इमेज परिवर्तन (फेस लिफ्टिङ)देखि एनसेलको रिब्राण्डिङका योजनाकारसमेत रहेका आचार्य भन्छन्, ‘नेपालमा पनि त्यस्तो संस्कृति भित्रिसकेको छ ।’
नाम परिवर्तनको मुख्य कारण मर्जर
नेपालमा रिब्राण्डिङ गर्ने संस्कृति उतिसारो विकसित भने नभइसकेको आचार्यको भनाइ छ । पछिल्लो समय नाम परिवर्तनको मुख्य कारण कम्पनीहरूबीचको मर्जर भएको उनी बताउँछन् । खासगरी बैङ्क तथा वित्तीय संस्थामा नाम परिवर्तनको लहर नै देखिएको छ । ग्लोबल आईएमई बैङ्क त्यसको उदाहरण हो । पशुपति र उद्यम विकास बैङ्क मर्ज भई एक्सिस डेभलपमेण्ट बैङ्क, बिजनेश डेभलपमेण्ट बैङ्क र युनिभर्सल फाइनान्स मर्ज भई बिजनेश युनिभर्सल डेभलपमेण्ट बैङ्क तथा एल्पिक एभरेष्ट, बुटवल र सीएमबी फाइनान्स मर्ज भई सिनर्जी फाइनान्स बनेका छन् ।
त्यस्तै, स्तरोन्नति हुँदा पनि नाम परिवर्तन गर्ने बैङ्क तथा वित्तीय संस्था उत्तिकै छन् । हालै ग वर्गको फाइनान्स कम्पनीबाट ख वर्गको विकास बैङ्कमा स्तरोन्नति भएको अन्नपूर्ण फाइनान्सले आफ्नो नाम छाडेर कैलाश विकास बैङ्कको नामबाट व्यवसाय थालेको छ । अन्नपूर्ण विकास बैङ्कभन्दा झण्डै ११ वर्षअघि स्थापना भएको अन्नपूर्ण फाइनान्सले स्तरोन्नति हुँदा आफ्नो नाम नै छोड्नुपर्यो । त्यसैगरी २०५५ सालमा स्थापना भएको सिद्धार्थ डेभलपमेण्ट बैङ्क स्तरोन्नति भएर वाणिज्य बैङ्क हुँदा २०५९ सालमा स्थापना भएको सिद्धार्थ बैङ्कका लागि आफ्नो नाम छोड्नुपर्ने हुन्छ । इण्टरनेशनल डेभलपमेण्ट बैङ्क र इण्टरनेशनल लिजिङ एण्ड फाइनान्स कम्पनी, एभरेष्ट बैङ्क र एभरेष्ट फाइनान्स, नारायणी डेभलपमेण्ट बैङ्क र नारायणी नेशनल फाइनान्सलगायतका कम्पनीका नाम उस्तै छन् । तीमध्ये तल्लो श्रेणीका कम्पनीहरूले स्तरोन्नति हुँदा आफ्नो नाम छोड्नै पर्नेछ ।
ठूलो मात्रामा हुने शेयर किनबेचले पनि कम्पनीको नाममा प्रभाव पार्ने गरेको छ । एनसेल त्यसको सबैभन्दा बलियो उदाहरण हो । स्पाइस नेपालको शेयर स्वीडिस कम्पनी टेलियासोनेराले किनेपछि मेरो मोबाइल एनसेल बनेको हो ।
‘टेलियासोनेराले कम्पनीको स्वामित्व लिइसकेपछि कम्पनीको स्वरूपमा परिवर्तन आएको आभाष दिनका लागि पनि कम्पनीको रिब्राण्डिङ गरिएको हो,’ एनसेलको भनाइ छ । त्यसले नयाँ टीमले कम्पनीलाई नयाँ उचाइमा लैजान चाहेको अभिप्राय पनि व्यक्त गरेको थियो । त्यसैगरी नेपाल अरब बैङ्कले शेयर झिकेपछि नेपाल अरब बैङ्क नबिल बैङ्क बनेको हो ।
व्यवसाय विस्तार
कम्पनीको आकार बढ्दा तथा उत्पादन विविधिकरण हुँदै जाँदा पुरानो नामले त्यसलाई सम्बोधन नगर्न सक्छ । कतिपय कम्पनीको नाम परिवर्तनका लागि यो पनि एउटा मुख्य कारण बनेको छ । सन् १९६५ मा विराटनगरमा स्थापना भएको सम्भवत नेपालकै पहिलो अटोमोबाइल वर्कशप ‘मोरङ अटो वक्र्स’ अहिले मोटरसाइकल, कार, ट्रयाक्टर, हेभी इक्विपमेण्ट, जेनसेटलगायतको नेपालका लागि आधिकारिक विक्रेता बनिसकेको छ । त्यसका साथै कङ्क्रिट इक्विपमेण्ट, फाइनान्स आदिमा पनि कम्पनीले लगानी गरेको छ । त्यसैले पुरानो नामले व्यवसायको विविधतालाई समेट्न नसकेकै कारण कम्पनीको नाम एमएडब्ल्यू इण्टरप्राइजेज बनाइएको हो । भारतमा पनि टाटा टीले चियाबाहेकका पेय पदार्थको उत्पादन थालेपछि कम्पनीको नाम परिवर्तन गरी टाटा ग्लोबल बेभरेज बनाएको छ ।
तीन संस्थाको मर्जरपछि ग्लोबल आईएमई बनेको कम्पनीले पनि अन्तरराष्ट्रियस्तरमा चर्चित आईएमईको ब्राण्डलाई बैङ्कसँग जोड्न चाहेको कम्पनीका अध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकालको भनाइ छ । ‘आईएमई बैङ्क भन्नेहरू पनि धेरै छन् । त्यसैले स्थापित ब्राण्डलाई छोड्न नचाहेका हौं,’ उनले भने ।
सम्झन सजिलो
पछिल्लो समय छोटो र सम्झन सहज हुने नाम धेरैको रोजाइमा पर्ने गरेको छ । डीसीबीएल बैङ्बाट ग्राण्ड बैङ्क बनाउनुको पछाडि सोही दर्शनले काम गरेको बैङ्कका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुधीर खत्री बताउँछन् । ‘डीसीबीएललाई धेरैले डेभलपमेण्ट बैङ्क ठानेका थिए । हामीले कसैगरी त्यो भावनालाई हटाउनुथियो र नै नयाँ नाम राखेका हौं । नयाँ नाम ‘ग्राण्ड’ उपयुक्त मात्र होइन सम्झन सजिलो (क्याची) पनि छ,’ उनले भने । ग्राण्ड बैङ्कले नयाँ नामलाई सफलतासँग जोडेको छ । खत्री भन्छन्, ‘गत वैशाख १ गतेदेखि बैङ्कले नयाँ नाम पाएको हो । त्यसपछिका ९ महीनामा हाम्रो निक्षेप नै ९ अर्ब रुपैयाँबाट १६ अर्बमा पुगेको छ । यसले आम उपभोक्तामा बैङ्कप्रति विश्वास पनि बढेको हाम्रो अनुभव छ ।’
सम्झन सजिलो बनाउनकै लागि कतिपय कम्पनीहरूले आफ्नो नामको छोटकरीरूपलाई बढी प्रचलनमा ल्याएका छन् । एमएडब्ल्यू इण्टरप्राइजेजलाई पनि त्यसकै उदाहरण मान्न सकिन्छ । कान्तिपुर सीटी कलेजको ‘केसीसी’, केण्टुकी फ्राइड चिकेनको ‘केएफसी’, चौधरी गू्रपको ‘सीजी’, कमिटेड आन्त्ररप्रेनर्स (सीई), तोलाराम मोतिलाल दुगडको ‘टीएम दुगड’, नेपाल इण्डष्ट्रियल एण्ड कमर्शियल बैङ्कको ‘एनआईसी’, नेपाल मर्चेण्ट बैङ्किङको ‘एनएमबी’ र नेपाल क्रेडिट एण्ट कमर्श ‘एनसीसी’ बढी प्रचलित नामहरू हुन् । छोटकरी रूपबाट ब्राण्डिङ गर्दा नाम सम्झन बढी सजिलो हुने सम्बद्ध कम्पनीको भनाइ छ । त्यस्तै, नेपाल दूरसञ्चार कम्पनी लिमिटेडभन्दा नेपाल टेलिकम सम्झन धेरै सजिलो छ ।
कहिलेकाहीँ सरकार तथा नियामक निकायको निर्देशनमा पनि कम्पनीहरूले नाम परिवर्तन गर्नुपर्ने बाध्यता आइलाग्छ । राष्ट्र बैङ्कको ‘वित्तीय संस्था’ भन्ने पुच्छर राख्ने निर्णयले फाइनान्स कम्पनीहरूले आफ्नो नामको पछाडि वित्तीय संस्था राख्नुपरेको थियो भने अहिले त्यो नराखे पनि हुन्छ । त्यस्तै, शिक्षा मन्त्रालयले निजी विद्यालयहरूको अङ्ग्रेजी नाम परिवर्तन गर्न दिएको निर्देशनले पनि धेरै शैक्षिक कम्पनीको नाम परिवर्तन हुने सम्भावना छ । यसै क्रममा बसुन्धरास्थित क्लिण्टन स्कूल आफ्नो नाम परिवर्तन गरी नेपाल मोडेल स्कूल भएको छ । तर, परम्परागत नाममा ग्ल्यामर नदेखेर अङ्ग्रेजीतर्फ लाग्नेहरू पनि नभएका भने होइनन् । काठमाडौंकै महर्षि विद्यापिठ अहिले अपोलो इण्टरनेशनल स्कूल भएको छ ।
केही कम्पनीहरूले आफ्नो कार्यक्षेत्र स्पष्ट पार्नका लागि नाम परिवर्तन गर्ने गरेका छन् । त्यस्तै, खराब नियत भएका व्यवसायीहरूले कर छल्नकै लागि पनि कम्पनीको नाम परिवर्तन गर्ने गरेका छन् । खासगरी आयात निर्यात र होटल तथा ट्राभल एजेन्सीहरूमा यस्तो देखिएको न्यूरोडका एक कम्प्युटर व्यवसायी बताउँछन् ।
ऐनमा के छ ?
कम्पनीको नाम परिवर्तनका लागि नेपालमा विशिष्ट प्रक्रियाको व्यवस्था छैन । कुनै अर्को कम्पनीसँग मिल्ने तथा भ्रम सृजना गर्ने गरी नाम राख्न नपाइने कुरा भने कानूनमा उल्लेख छ । कम्पनी ऐन २०६३ को दफा ६ को उपदफा १ (क) मा ‘प्रस्तावित कम्पनीको नाम अघि दर्ता भई कायम रहेको कुनै कम्पनीको नामसँग मिल्ने भएमा वा भ्रम सृजना हुन सक्ने गरी त्यस्तो कम्पनीको नामसँग मिल्दोजुल्दो हुने भएमा’ त्यस्तो कम्पनीको दर्ता इन्कार हुन सक्ने व्यवस्था गरिएको छ । नाम परिवर्तन गर्न चाहने कम्पनीले सामान्यतया पत्रपत्रिकामा विज्ञापन गरेर नाम परिवर्तन भएको जानकारी गराउँछन् ।
त्यसपछि नयाँ नामसँग मिल्ने अन्य कम्पनी नभएमा कम्पनीले त्यही नाम पाउँछ । तर, पछिल्ला दिनमा अन्तरराष्ट्रिय कम्पनीहरूसँग पनि नाम मिल्नु त्यति राम्रो मानिँदैन । कतिपय अवस्थामा त्यसले कानूनी जटिलता सृजना गर्न पनि सक्छ । २ वर्षअघिको नेपाली गूगल बिस्कुट प्रकरणले पनि त्यसमा सावधानी बेहोर्न सचेत बनाएको छ । सो कम्पनीलाई इण्टरनेटको सबैभन्दा ठूलो अमेरिकी कम्पनी गूगलले मुद्दा हालेपछि बिस्कुटले सो नाम छोड्नु परेको थियो ।
भारतकै उदाहरण लिने हो भने पनि बम्बे स्टक एक्सचेञ्ज (बीएसई)मा सूचीकृत कम्पनीहरूमध्ये वार्षिक सरदर सय कम्पनीले आफ्नो नाम परिवर्तन गर्ने गरेको बिजनेश लाइन पत्रिकामा उल्लेख छ । बीएसईमा सूचिकृत प्रत्येक पाँचमध्ये एक कम्पनीले गएको १३ वर्षमा आफ्नो नाम परिवर्तन गरेका छन् । २०१२ मा मात्रै त्यहाँका १ सय २५ भन्दा बढी कम्पनीले नाम परिवर्तन गरेका छन् ।
रिब्राण्डिङमा खर्च
कम्पनीको रिब्राण्डिङ खर्चिलो प्रक्रिया हो । एनसेल मात्र होइन ग्राण्ड बैङ्क, आईएमई ग्लोबल बैङ्कदेखि सिनर्जी फाइनान्सको अनुभवलाई हेर्दा यस्तै लाग्छ । एनसेलले नयाँ नामलाई स्थापित गर्न आक्रामक क्याम्पेनहरु सञ्चालन गरेको थियो । एनसेलको रिब्राण्डिङ सम्भवत नेपालकै सबैभन्दा ठूलो विज्ञापन क्याम्पेन हो । एकै रातमा सम्पूर्ण रातो (मेरो मोबाइलको ब्राण्ड रङ) होर्डिङ बोर्डहरु हटाएर नयाँ बैजनी रङका होर्डिङ बोर्ड लगाइयो र प्रमुख पत्रपत्रिकाहरु सो दिन बैजनी रङमै रङ्गिए । त्यो दिनदेखि नै उपभोक्ताहरुले एनसेल र बैजनी रङ्लाई आत्मसात गरुन् भनेर आक्रामक क्याम्पेन सञ्चालन गरिएको एनसेलको भनाइ छ । ग्राण्ड बैङ्कले पनि नयाँ नाम स्थापित गर्नका लागि ठूलै विज्ञापन क्याम्पेन सञ्चालन गरेको थियो ।
बैङ्कका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुधीर खत्री भन्छन्, ‘विज्ञापनबाहेक हामीले मार्केटिङका ‘चार पी’ (प्रोडक्ट, प्राइस, प्लेस र प्रोमोशन) सबैलाई रिब्राण्डिङमा केन्द्रित गरेका गरेका थियौं । साथै संस्थागत सामाजिक उत्तरदायित्वलाई पनि ग्राण्डसँगै जोड्यौं ।’ ग्लोबल आईएमई बैङ्कले भने दुवै नाम पहिले नै परिचित तथा स्थापित भइसकेकाले ठूलो क्याम्पेन सञ्चालन नगरेको बैङ्कका अध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकाल बताउँछन् । खासगरी आईएमईको अन्तरराष्ट्रियस्तरमै ब्राण्डिङ भइसकेकाले पनि नाम स्थापनाका लागि ठूलो सङ्घर्ष गर्नु नपरेको उनको बुझाइ छ । सिनर्जी फाइनान्सले पनि आगामी महीनादेखि नयाँ क्याम्पेन सञ्चालन गर्ने प्रमुख कार्यकारी अधिकृत राजेन्द्रमान शाक्यले जानकारी दिए ।
स्तरोन्नति हुँदा वा मर्जरका कारणले नयाँ नाम राख्ने बैङ्क तथा वित्तीय संस्थाहरुले भने रिब्राण्डिङका लागि निकै ठूलो खर्च र मेहनत गर्नुपरेको छ । कैलाश विकास बैङ्क त्यसको उदाहरण हो । तर, बैङ्कले छोटो समयमै आफ्नो नयाँ नाम स्थापित गरेको मात्र नभई व्यवसायमा पनि उल्लेख्य प्रगति गरेको सम्बद्ध अधिकारी बताउँछन् । नाम परिवर्तनका कारण नेपालका उपभोक्ता अप्ठ्यारोमा परेका भने छैनन् । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जका प्रवक्ता शम्भु पन्त भन्छन्, ‘अहिलेसम्म नेप्सेमा सूचीकृत कम्पनीको नाम परिवर्तनले अप्ठ्यारो सृजना गरेको छैन ।’
कम्पनीको रिब्राण्डिङ खर्चिलो प्रक्रिया हो । एनसेल मात्र होइन ग्राण्ड बैङ्क, आईएमई ग्लोबल बैङ्कदेखि सिनर्जी फाइनान्सको अनुभवलाई हेर्दा यस्तै लाग्छ । एनसेलले नयाँ नामलाई स्थापित गर्न आक्रामक क्याम्पेनहरु सञ्चालन गरेको थियो । एनसेलको रिब्राण्डिङ सम्भवत नेपालकै सबैभन्दा ठूलो विज्ञापन क्याम्पेन हो । एकै रातमा सम्पूर्ण रातो (मेरो मोबाइलको ब्राण्ड रङ) होर्डिङ बोर्डहरु हटाएर नयाँ बैजनी रङका होर्डिङ बोर्ड लगाइयो र प्रमुख पत्रपत्रिकाहरु सो दिन बैजनी रङमै रङ्गिए । त्यो दिनदेखि नै उपभोक्ताहरुले एनसेल र बैजनी रङ्लाई आत्मसात गरुन् भनेर आक्रामक क्याम्पेन सञ्चालन गरिएको एनसेलको भनाइ छ । ग्राण्ड बैङ्कले पनि नयाँ नाम स्थापित गर्नका लागि ठूलै विज्ञापन क्याम्पेन सञ्चालन गरेको थियो ।
बैङ्कका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुधीर खत्री भन्छन्, ‘विज्ञापनबाहेक हामीले मार्केटिङका ‘चार पी’ (प्रोडक्ट, प्राइस, प्लेस र प्रोमोशन) सबैलाई रिब्राण्डिङमा केन्द्रित गरेका गरेका थियौं । साथै संस्थागत सामाजिक उत्तरदायित्वलाई पनि ग्राण्डसँगै जोड्यौं ।’ ग्लोबल आईएमई बैङ्कले भने दुवै नाम पहिले नै परिचित तथा स्थापित भइसकेकाले ठूलो क्याम्पेन सञ्चालन नगरेको बैङ्कका अध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकाल बताउँछन् । खासगरी आईएमईको अन्तरराष्ट्रियस्तरमै ब्राण्डिङ भइसकेकाले पनि नाम स्थापनाका लागि ठूलो सङ्घर्ष गर्नु नपरेको उनको बुझाइ छ । सिनर्जी फाइनान्सले पनि आगामी महीनादेखि नयाँ क्याम्पेन सञ्चालन गर्ने प्रमुख कार्यकारी अधिकृत राजेन्द्रमान शाक्यले जानकारी दिए ।
स्तरोन्नति हुँदा वा मर्जरका कारणले नयाँ नाम राख्ने बैङ्क तथा वित्तीय संस्थाहरुले भने रिब्राण्डिङका लागि निकै ठूलो खर्च र मेहनत गर्नुपरेको छ । कैलाश विकास बैङ्क त्यसको उदाहरण हो । तर, बैङ्कले छोटो समयमै आफ्नो नयाँ नाम स्थापित गरेको मात्र नभई व्यवसायमा पनि उल्लेख्य प्रगति गरेको सम्बद्ध अधिकारी बताउँछन् । नाम परिवर्तनका कारण नेपालका उपभोक्ता अप्ठ्यारोमा परेका भने छैनन् । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जका प्रवक्ता शम्भु पन्त भन्छन्, ‘अहिलेसम्म नेप्सेमा सूचीकृत कम्पनीको नाम परिवर्तनले अप्ठ्यारो सृजना गरेको छैन ।’
January 18, 2013 Published in Aarthik Abhiyan Daily
म श्री एडम्स केविन, Aiico बीमा ऋण ऋण कम्पनी को एक प्रतिनिधि हुँ तपाईं व्यापार लागि व्यक्तिगत ऋण आवश्यक छ? तुरुन्तै आफ्नो ऋण स्थानान्तरण दस्तावेज संग अगाडी बढन adams.credi@gmail.com: हामी तपाईं इच्छुक हुनुहुन्छ भने यो इमेल मा हामीलाई सम्पर्क, 3% ब्याज दर मा ऋण दिन
ReplyDelete